Nawigacja

Artykuły » Szperanie w historii » Harcerskie kodeksy postępowania moralnego w latach 1918-2017 (obietnica i prawo zucha, przyrzeczenie i prawo harcerza)

Harcerskie kodeksy postępowania moralnego w latach 1918-2017 (obietnica i prawo zucha, przyrzeczenie i prawo harcerza)

Drukuj
05 kwi 2017
sikor
Szperanie w historii
4220 czytań

Harcerskie kodeksy postępowania moralnego w latach 1918-2017
(obietnica i prawo zucha, przyrzeczenie i prawo harcerza)

„Człowiek dziedziczy przeszłość.

Spadek to czasem przyjemny, a czasem kłopotliwy- ale taki, którego nie można nie przyjąć”^¹.

„Dziedziczymy nawet tę przeszłość, która zdawałaby się, skończyła się definitywnie.

Ona, bowiem wpłynęła na sytuację, w której powstaje to, co nowe^².

Marcin Kula

Harcerski system wychowawczy zmierza do osiągnięcia określonego ideału wychowania^³ (jest on zawarty w statucie, w postaci zespołu cech, którymi powinien charakteryzować się członek wychowany przez organizację).

Atrybutem każdego ideału jest to, że wskazuje on na te cechy człowieka, których posiadanie jest niezbędne, aby żyć sensownie w danej rzeczywistości^⁴. Zatem można stwierdzić, iż każdy ideał wychowania jest zdeterminowany przez kompleks czasowy i rzeczywistość społeczno- polityczno- gospodarczą. Realizacja określonych celów wychowania, (których źródłem są wartości^⁵) jest urzeczywistnieniem takiego kształtu osobowości, która pozwala na uczestniczenie wychowankowi w życiu społecznym zgodnym z dominującym ładem w państwie^⁶.

Harcerski ideał wychowania, jak każdy inny ideał, należy do zewnętrznych warunków obu podmiotów procesu wychowania (harcerzy i ich instruktorów) i jest formułowany z nadzieją na ukształtowanie człowieka określonej jakości (w interesie pośrednio- harcerskiej gromady a bezpośrednio- w interesie grupy społecznej zainteresowanej „urabianiem nosicieli” uznawanego przez tę grupę systemu wartości).Wartości akcentowane w harcerskim ideale wychowawczym w różnych okresach działalności organizacji wyprowadzane były z odmiennych przesłanek ideowych i światopoglądowych, w związku z tym w swojej istocie ulegały przeobrażeniom. Źródła ideałów wychowania harcerskiego są głęboko umiejscowione w historii kultury społeczeństwa polskiego. Ideał wychowania harcerskiego jest „produktem” czasów, w którym krystalizowały się organizacje harcerskie. Etos wychowania harcerskiego przeobrażał się pod wpływem następujących czynników: zmian społecznych, politycznych, historycznych, organizacji zrzeszających młodzież, religii i skautingu brytyjskiego^⁷.

Na użytek praktyki harcerskiej z naczelnych wartości wyprowadza się pożądane role, jakie mają „odgrywać” członkowie organizacji. Są one zróżnicowane dla poszczególnych grup wiekowych, zatem można wyróżnić następujące: zucha, harcerki/harcerza, instruktorki/instruktora. Zostały one ujęte w zapisach kodeksów postępowania: zuchowego (obietnicy i prawie zucha^⁸), harcerskiego (prawie i przyrzeczeniu harcerskim^⁹), instruktorskiego (zobowiązaniu instruktorskim^¹⁰)^¹¹.

W poniższych rozważaniach, na podstawie analiz treści harcerskich kodeksów moralnych, zaprezentuje stałe i zmienne elementy w nich występujące w latach 1918-2017.

Nie przytaczam treści rot kodeksów oraz komentarzy na przestrzeni tych lat, gdyż zostały one opublikowane w moich publikacjach^¹². Polecam również analizę dotyczącą przyrzeczenia harcerskiego w latach 1910-2010 autorstwa Bogusława Śliwerskiego^¹³ oraz moją próbę interpretacji obejmująca lata 1918-2015^¹⁴. Jak również teksty źródłowe opublikowane w serii Przywrócić Pamięć Oficyny Wydawniczej Impuls^¹⁵.

Obietnica i prawo zucha^¹⁶

OBIETNICA

Tab. nr 1. Treść obietnicy zucha 1937-2017
Lata obowiązywania	Treść obietnicy
1934–1957	Obiecuję być dobrym zuchem pierwszej, drugiej, trzeciej gwiazdki
1957–2017	Obiecuję być dobrym zuchem i zawsze przestrzegać Prawa zucha

Elementami stałymi w treści obietnicy są: intencja (obiecuję), forma aktywności (być dobrym), określenie podmiotu (zuch), wartość (dobro). Od chwili zatwierdzenia- 1934 r.- jednolitego tekstu dla organizacji męskiej i żeńskiej do rok 2017 jej treść zmieniono raz w 1957 r. W latach 1934–1957 wartością były gwiazdki zuchowe, w roku 1957 wprowadzono do roty następujące zmiany: czas obowiązywania— zawsze, oraz wartości— zawarte w Prawie zucha (którym zastąpiono gwiazdki zuchowe).

PRAWO ZUCHA

W treści prawa zuchowego można wyróżnić następująca stałe wartości i formy afirmacji. Wartości to Polska, dzielność, dobro, samodoskonalenie. Formy afirmacji: kocha, jest, stara się. Pozostałe uległy zmianom.

Stałe wartości	Zmienne wartości
Stałe wartości	wartości	liczba wystąpień
Polska	Bóg	2
Dzielność	Prawdomówność	2
Dobro	Obowiązki	2
Samodoskonalenie

Tab. nr 2. Stale i zmienne wartości w zapisach tekstów prawa zuchowego tekstach w latach 1934–2017.

Zapisy prawa od 1934 r. zmieniano dwukrotnie (1957, 1995 r.). Zmiany dotyczyły liczby punktów i wartości. W latach 1934–1956 r. prawo składało się z czterech punktów, w 1957 r. dodano dwa punkty (które zawierały nowe formy aktywności: mówi, pamięta).

Przemiany wartości dotyczyły wartości:

— Bóg występującej w 1934 i 1995 r.:

W 1934 r. wartość ta występuje zgodnie z przyjętym przez ZHP pewnikiem ideowym „że jesteśmy dziećmi Jedynego Boga i z naszego Synostwa Bożego winniśmy wyciągać wszelkie konsekwencje— zgodnie z Chrystjanizmem^¹⁷”, który był podobny— ale nie identyczny— z zapisami Konstytucji z 1921 r. w której przywoływano wartość Boga Wszechmogącego. W art. 111. poręczano obywatelom wolność sumienia i wyznania, a w art. 114. zaznaczano, iż wyznanie rzymsko- katolickie, będące religią przeważającej większości narodu, zajmuje w Państwie naczelne stanowisko wśród równouprawnionych wyznań^¹⁸. ZHP nie przyjął oddzielnej roty dla członków z mniejszości religijnych, mimo czynienia takich ustępstw w przyrzeczeniu harcerskim od roku 1933^¹⁹.
W 1995 r. w wyniku starań o ponowne członkowstwo w WOSM i WAGGGS wprowadzono do tekstu prawa ponownie wartość— Bóg.

— prawdomówności i obowiązkowości nowe wartości wprowadzone w 1957 r., utrzymane w 1997 r.

Tab. nr 3. Stale i zmienne wartości w zapisach tekstów prawa zuchowego w latach 1934–2017.

Prawo zucha	1934 r.	1957 r.	1995 r.
1	Bóg, Polska	Polska	Bóg, Polska
2	dzielność	dzielność	dzielność
3	dobro	prawdomówność	prawdomówność
4	samodoskonalenie	obowiązki	obowiązki
5		dobro	dobro
6		samodoskonalenie	samodoskonalenie
Wspólne zaznaczone kolorem

Przyrzeczenie i prawo harcerskie

PRZYRZECZENIE

Treść przyrzeczenia zmieniana była od 1919 r. dziewięciokrotnie. Jedyny niezmienny element to wartość Prawo harcerskie, przy czym umiejscowienie tej wartości podlegało już zmienności. Pozostałe elementy podlegały przeobrażeniom.

Tab. nr 4. Stale i zmienne wartości w tekstach przyrzeczeń harcerskich w latach 1919–2017.
Lp./rok	1919	1932	1945	1947	1950	1957	1964	1989	1990	1995
1	Bóg	Bóg	Niepodległa Demokratyczna Sprawiedliwa Polska	Bóg/ Dobro powszech-ne	Dobro Ojczyzny	Polska Ludowa	Ojczyzna	Polska	Bóg/ Prawda Sprawiedliwość	Bóg
2	Ojczyzna	Polska	Szlachetność	Polska	Sprawa socjalizmu	Prawda	Sprawa socjalizmu	Człowiek	Polska	Polska
3	Bliźni	Bliźni	Dobro powszechne	Bliźni	Prawo harcerskie	Sprawiedliwość społeczna	Pokój i szczęście ludzi	Prawo harcerskie	Bliźni	Bliźni
4	Prawo harcer-skie	Prawo harcer-skie	Prawo harcerskie	Prawo harcerskie	Polska Ludowa	Człowiek	Prawo harcerskie		Prawo harcer- skie	Prawo harcer- skie
5			Bóg			Prawo harcerskie
Stale wartości zaznaczone kolorem

Wartości

Względną stałością ale też zmiennością charakteryzują się wartości

— Polska— Ojczyzna, która występuje we wszystkich wersjach przyrzeczenia, przy czym jej umiejscowienie podlegało już zmienności— trzykrotnie jako Ojczyzna: 1919, 1950, 1964 r., w pozostałych jako Polska: bez dookreślenia (1932, 1947, 1987, 1990, 1995 r.) i z przydawkami: Niepodległa, Demokratyczna, Sprawiedliwa (1945 r.), Ludowa (1957 r.).

— Ludzie— człowiek— bliźni pojęcia stosowane zawsze w kontekście przywoływania chrześcijaństwa, stanowią wartość poza dwoma redakcjami tekstów w 1945 i 1950 r.

Pozostałe wartości cechuje już zmienność.

Tab. nr 5. Stale i zmienne wartości w zapisach rot przyrzeczeń harcerskich w latach 1919-2017.

Stałe wartości	Zmienne wartości
Stałe wartości	wartości	liczba wystąpień
Przyrzeczenie	Polska	7
	Bóg	6
	Ojczyzna	3
	Dobro powszechne	2
	Sprawa socjalizmu	2
	Szlachetność, pokój i szczęście ludzi, dobro Ojczyzny, prawda, sprawiedliwość społeczna	występujące raz

Pozostałe elementy przyrzeczenia (intencja, zobowiązanie, czas obowiązywania, formy afirmacji) występują we wszystkich tekstach, ale ich treści podlegają zmianom.

Intencja/zobowiązanie

Siedmiokrotnie harcerz w trakcie składania przyrzeczenia wyrażał intencję mam szczerą wolę, trzy razy zobowiązywał się słowem przyrzekam.

Tab. nr 6. Występowanie intencji/ zobowiązania w tekstach przyrzeczeń harcerskich.
Tekst intencji/rok	1919	1932	1945	1947	1950	1957	1964	1989	1990	1995	liczba wystąpień
Mam szczerą wolę											7
Przyrzekam											3

Czas obowiązywania

We wszystkich rotach przyrzeczeń określono czas obowiązywania przyrzeczenia:

— przez całe życie— dziewięciokrotnie (w 1945 r. wzmocnione jeszcze słowem zawsze),

— zawsze i wszędzie— raz w 1950 r.

Tab. nr 7. Określanie czasu obowiązywania przyrzeczenia w tekstach rot przyrzeczeń harcerskich.
Czas/rok	1919	1932	1945	1947	1950	1957	1964	1989	1990	1995	liczba wystąpień
Całym życiem			swym			swym	swym				9
Zawsze											1
Zawsze i wszędzie											1

Formy afirmacji

Formy afirmacji występujące w tekstach przyrzeczeń harcerskich prezentuje tabela nr 8.

Tab. nr 8. Stale i zmienne formy afirmacji w tekstach przyrzeczeń harcerskich w latach 1919–2004.
Lp./rok	1919	1932	1945	1947	1950	1957	1964	1989	1990		1995
1	pełnić służbę	pełnić służbę	dążyć do budowy	pełnić służbę	uczyć się i pracować	pełnić służbę	służyć	pełnić służbę	pełnić służbę	pełnić służbę i dążyć do	pełnić służbę
2	nieść chętną pomoc	nieść chętną pomoc	pracować dla	nieść chętną pomoc	wiernie przestrze-gać	walczyć	być wiernym	chętnie pomagać	nieść chętną pomoc		nieść chętną pomoc
3	być posłusz-nym	być posłusz-nym	postępować	być posłusz-nym	całym sercem	nieść chętną pomoc	walczyć o	być posłusz-nym	być posłusznym		być posłusz-nym
5			być posłusznym		służyć	być posłusz-nym	być posłusznym
Względnie stałe formy afirmacji zaznaczone kolorem

Względnie stałe są dwie formy afirmacji:

— bycie posłusznym, występuje w dziewięciu tekstach. W 1950 r., i tylko w tym roku zastąpione inną formą: wiernie przestrzegać.

— służba, ta aktywność dziewięciokrotnie występowała w tekstach rot jako pierwsza wymieniana aktywność. Pełnienie służby występuje ośmiokrotnie; w 1950 r. zlikwidowano pełnienie zostawiono służbę, tylko w 1945 r. nie uwzględniono tego typu aktywności w przyrzeczeniu harcerskim. Pozostałe formy cechuje już zmienność.

Tab. nr 9. Zmienne formy afirmacji w tekstach przyrzeczeń harcerskich w latach 1919–2017
	1919	1932	1945	1947	1950	1957	1964	1989	1990	1995	liczba wystąpień
wiernie przestrzegać											1
być wiernym											1
służyć											1
nieść chętną pomoc											7
walczyć											2
pracować											2
dążyć do											2
postępować											1
uczyć się											1
całym sercem											1

Zaprezentowana analiza stałości/zmienności zapisów przyrzeczenia harcerskiego nie potwierdza tez J. Chrabąszcza, który podkreślał, że przyrzeczenie harcerskie posiada dwie istotne cechy, 1. trafność sformułowań użytych przy jego redakcji przesadzającą o trwałości tej roty w życiu ruchu. Wprawdzie poddawano ją pewnym zmianom, to jednak istota jej pozostawała niezmienna, 2. to istota, która przesądzała, że działalność w harcerstwie, traktowano w kategorii służby, służby nie tylko w okresie przynależności do organizacji, ale służby całym życiem^²⁰(...). W 1950 roku zastąpiono formułę całym życiem na zawsze i wszędzie. Służba nie należy do bezwzględnie stałych form występujących w przyrzeczeniu, można mówić jedynie o względnej stałości tej formy.

PRAWO HARCERSKIE

Wartości

W prawie harcerskim występuje jeden stały element: wartość przyroda, przy czym jej umiejscowienie i formy aktywności^²¹ dla niej również są zmienne, (patrz tab. nr 10.). Względnie stałą wartością jest wspólnota narodowościowo-państwowa. W przypadku tej wartości można mówić o zmienności w stałości. W okresie konstytuowania się państwa polskiego operowano pojęciem Ojczyzna (1919, 1930 r.), później wprowadzono termin Polska (1932 r.), który występował już do 1990 r. W drugiej cezurze czterokrotnie dookreślono tę wartość słowami: Ludowa (1950, 1957, 1964 r.) oraz Demokratyczna (1945 r.). Pozostałe wartości cechuje zmienność, patrz tab. nr 10 i 11.

Tab. nr 10. Zmienne wartości w zapisach tekstów prawa harcerskiego w latach 1919–2017.
wartości	liczba wystąpień
obowiązki	9
bliźni	9
słowność	7
pogoda ducha	7
Polska	7 (bez dookreślenia 3, Ludowa 3, Demokratyczna 1)
Zawisza	6
rodzice	6
oszczędność	6
ofiarność	6
praca	6 (w szeregach ZMP 1, własnych i innych 1, bez dookreślenia 4)
harcerz	5
rycerskość	5
gospodarność	5
czystość	5
przełożeni	4
sprawiedliwość	4
nauka	3
Bóg	3
wolność	3
karność	3
odwaga	3
szlachetność, ludzie pracy, człowiek, opanowanie, dom rodzinny, koleżeństwo, przyjaźń, dobro społeczne, pożyteczność, starsi, wiedza, jednostka indywidualna, sprawność		występujące dwa razy
służba, prawda, uczynność, pokój, lepszy świat, obrona kraju, honor organizacji, braterstwo, walka o wolność i równość, wytrwałość, dobro własne, słuszna sprawa, inni, potrzebujący, świat, myślenie samodzielne, działanie skuteczne, uczciwość, dzielność, odpowiedzialność, życzliwość, uczynność, opiekuńczość, siła, zdrowie, krzywdzeni, przyrzeczenie harcerskie, słuszna sprawa		występujące raz

Zaprezentowana analiza stałości/zmienności zapisów prawa harcerskiego nie potwierdza tez J. Chrabąszcza, który podkreślał, że:

— Prawo pomimo różnorodnych zawirowań historycznych (...) zawsze (podkreślenie-to i następne- K.M.) stanowiło dekalog harcerskiego wychowania i ideał, do którego dążyć należy przez czyn, samodoskonalenie i ofiarną służbę^²². Jedyną stałą formą afirmacji w prawie harcerskim jest jednak poznanie, a służba i obowiązki wykazują względną stałość.

— Na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy na trwałe zostało związane z Prawem Harcerskim od X Nadzwyczajnego Walnego Zjazdu ZHP (1930 r.)^²³. W dziesięciu analizowanych redakcjach prawa harcerskiego w latach 1919–1990 słowność nie należy do bezwzględnie stałych form- występuje siedmiokrotnie.

— Jednym z najbardziej charakterystycznych (...) i najtrwalszych elementów etosu harcerskiego, choć na przestrzeni lat zmieniano jego zapis i redakcję jest hasło o wstrzemięźliwości od alkoholu, paleniu tytoniu i rozpusty płciowej^²⁴. Tę tezę można potwierdzić jedynie wówczas, gdy nie uwzględni się tekstu prawa harcerskiego z 1950 r.— gdzie nie zostały ujęte te wymogi.

We wszystkich redakcjach prawa występują wartości allocentryczne i egocentryczne.

W pierwszej cezurze zachowano równowagę: po 6 wartości allocentrycznych i egocentrycznych oraz 2 punkty łączące w sobie wartości indywidualne i grupowe w każdej redakcji. W PRL przeważały wartości allocentryczne, występują w 8 punktach od 1947. W trzeciej cezurze, po przewadze egocentrycznych w 1989 r., od 1990 r. powrócono do równowagi między wartościami charakterystycznej dla pierwszej cezury.

Tab. nr 12. Wartości allocentryczne i egocentryczne w redakcjach prawa harcerskiego w latach 1919–1990.
	1919		1930		1932		1945		1947			1950		1957			1964		1989		1990
Kolejność punktów	Al	EG	Al	EG	Al	EG	Al	EG	Al	EG		Al	EG	Al	EG	Al		EG	Al	EG	Al	EG
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Wspólnych	2		2		2		3		3			3		2			1		3		2
razem	6	6	6	6	6	6	6	7	8		5	8	3	8	4	8		3	5	8	6	6

Wśród dziesięciu analizowanych redakcji Prawa harcerskiego w 5 zachowano równowagę, (w każdej 6 punktów dotyczyło wartości allocentrycznych, 6 wartości egocentrycznych), przewaga (i to znaczna) wartości allocentrycznych wystąpiła tylko i wyłącznie w okresie PRL— czterokrotnie. Dwukrotnie po traumach kulturowych— w 1945 i 1989 r.- nastąpiła dominacja wartości egocentrycznych

W ośmiu redakcjach prawa harcerskiego dominują wartości duchowe, raz w 1950 r. dominantą są wartości społeczne. W 1964 r. występuje równowaga pomiędzy wartościami społecznymi i duchowymi. Pozostałe wartości— intelektualne i fizyczne— występują w 1 do 4 punktów.

Formy afirmacji

W zapisach prawa występuje jedna stała forma afirmacji: poznanie (przy czym jej umiejscowienie cechuje się już zmiennością), można jeszcze wyróżnić dwie względnie stałe formy: wypełnianie obowiązków i służbę. Pozostałe cechują się zmiennością (patrz tab. nr 13 i 14.).

Tab. nr 14. Formy aktywności w latach 1919-1990.
Forma aktywności/rok	1919	1930	1932	1945	1947	1950	1957	1964	1989	1990	razem
poznawanie	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	10
wypełnianie obowiązków	1	1	1	1	1	0	1	1	1	1	9
służba	1	1	1	1	1	1	1	1	1	0	9
karność	1	1	1	1	1	0	1	0	0	1	7
pogoda ducha	1	1	1	1	1	0	1	0	0	1	7
słowność	1	1	1	1	1	0	1	0	0	1	7
oszczędność	1	1	1	1	1	0	0	0	0	1	6
ofiarność	1	1	1	1	1	0	0	0	0	1	6
pożyteczność	1	1	1	0	1	0	1	0	0	1	6
braterstwo	1	1	1	0	1	0	1	0	0	1	6
rycerskość	1	1	1	0	1	0	0	0	0	1	5
miłowanie	1	1	1	1	1	0	0	0	0	1	6
posłuszeństwo	1	1	1	0	0	0	0	0	0	1	4
czystość	1	1	1	0	1	0	0	0	0	1	5
pomoc	1	1	1	0	0	0	1	1	0	1	6
szlachetność	0	0	0	1	0	0	1	0	0	0	2
obrona	0	0	0	1	0	0	1	1	0	0	3
czczenie	0	0	0	1	0	0	0	0	0	0	1
szanowanie	0	0	0	1	1	1	1	1	1	0	6
uczenie/ nauka	0	0	0	1	0	3	0	1	1	0	6
prawdomówność	0	0	0	1	0	0	0	0	0	0	1
odwaga	0	0	0	1	0	0	1	1	0	0	3
uczynność	0	0	0	1	0	0	0	0	0	1	2
opanowanie	0	0	0	1	1	0	0	0	0	0	2
gospodarność	0	0	0	1	1	0	1	0	1	0	4
praca	0	0	0	0	1	0	0	1	1	0	3
przyjaźń	0	0	0	0	1	0	1	1	0	0	3
miłość	0	0	0	0	1	1	0	0	0	0	2
walka	0	0	0	0	1	1	0	1	0	0	3
zaprawianie	0	0	0	0	0	1	0	0	0	0	1
koleżeństwo	0	0	0	0	0	1	0	1	0	0	2
dbanie	0	0	0	0	0	1	1	1	1	0	4
przygotowanie	0	0	0	0	0	1	0	0	0	0	1
sprawiedliwość	0	0	0	0	0	0	1	1	0	0	2
pracowitość	0	0	0	0	0	0	1	0	0	0	1
wytrwałość	0	0	0	0	0	0	1	0	0	0	1
stawianie	0	0	0	0	0	0	1	0	0	0	1
zmiana	0	0	0	0	0	0	0	1	1	0	2
bycie	0	0	0	0	0	0	0	1	0	0	1
sprawność	0	0	0	0	0	0	0	1	0	0	1
siła	0	0	0	0	0	0	0	1	0	0	1
rozumienie	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	1
rozwijanie	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	1
myślenie	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	1
działanie	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	1
uczciwość	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	1
dzielność	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	1
odpowiedzialność	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	1
życzliwość	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	1
opiekuńczość	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	1
ochrona	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	1

Zaprezentowana analiza wartości allocentrycznych i egocentrycznych, jak również rozkładu poszczególnych wartości występujących w prawie harcerskim, pozwala stwierdzić, iż organizacja skupia się^²⁵ na wartościach zbiorowości/kolektywu a nie podmiotowych.

ZHP szczyci się ciągłością swej tradycji. K. Jaskot pisze: mimo różnorakich przeobrażeń światopoglądowych i politycznych zachowała ona szereg elementów tradycyjnych, modyfikowanych tylko w niewielkim stopniu: nazwa, system organizacyjny, metodyka pracy, symbole i atrybuty zewnętrzne, zwyczaje (...). Wyniki badań potwierdzają stałość nazwy, pozostałe elementy podlegały znacznym modyfikacjom.

Dalej autor podkreśla stałość pewnych idei i wartości w jej wychowawczym działaniu: 1. idea służbie narodowi i państwu, 2. kształtowanie pozytywnego stosunku do innych ludzi, 3. doskonalenie własnej osoby, 4. umiłowanie przyrody^²⁶. Również i A. Krzanowski podkreślał: w organizacji zawsze uczono braterstwa i miłości bliźniego (...)^²⁷. Analiza badawcza potwierdza słuszność dwóch z zaprezentowanych tez 1. stałości idei służbie narodowi i państwu oraz 2. umiłowania przyrody, pozostałe wartości występują (np. w kodeksach postępowania harcerskiego), ale nie wykazują się stałością.

hm dr Katarzyna Marszałek

1Cyt. za: M. Kula, Przeszłość spadek nie do odrzucenia, Poznań 2001, s.5.

2Cyt. za: M. Kula, Przeszłość spadek nie do odrzucenia, Poznań 2001, s.6.

3 Przyjmując def. ideału z H. Muszyńskim.

4 S. Nalaskowski, O ideale wychowania i celach kształcenia, Toruń 1993, s. 41.

5 K. Denek, O nowy kształt edukacji, Toruń, 1998, s.42.

6 P. Tyrała, Teoria wychowania, Bliżej uniwersalnych wartości realnego życia, Toruń 2001, s.84, 85.

7 Fragment artykułu K. Marszałek Ideał wychowania harcerskiego inspiracją dla współczesnej młodzieży czy też odległą zapomnianą historią? opublikowanego (w:) A. Szeląg (red.), Edukacja obywatelska w społeczeństwach wielokulturowych, Impuls, Kraków 2007, s. 345–358.

Ideał wychowania harcerskiego inspiracją dla współczesnej młodzieży czy też odległą, zapomnianą historią?

8 Zawarte w nich normy określają, jakim zuch ma być. H. Muszyński (red.), Podstawy wychowania w ZHP, Bydgoszcz 1984, s. 70–71.

9 Określa nie tyle, jakim harcerz ma być, ile jak postępować jak działać. Ibidem.

10Określa jak instruktor ma wypełniać swoje role wychowawcze w stosunku do zuchów i harcerzy, aby przybliżyć ich do ideału określonego w prawie, w jakim kierunku powinien doskonalić swoją osobowość, oraz jak współdziałać z innymi wychowawcami w społecznym froncie wychowania.

H. Muszyński (red.), Podstawy..., op. cit., s. 70–71.

11 Fragment pracy doktorskiej, K. Marszałek, „Zmiany harcerskiej pedagogii w Polsce w XX wieku”, obronionej w 2009 na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.

12 K. Marszałek, Wybór źródeł do dziejów ZHP, Tom I Utworzenie ogólnopolskiego Związku Harcerstwa Polskiego i czas próby ruchu harcerskiego (1918-1944), Kraków 2014, Oficyna Wydawnicza „Impuls”; K. Marszałek, Wybór źródeł do dziejów ZHP, Tom II Walka, sowietyzacja, odwilż, kryzys i upadek (1944-1988), Kraków 2014, Oficyna Wydawnicza „Impuls”; K. Marszałek, Wybór źródeł do dziejów ZHP, Tom III Odrodzenie, lata demokracji (1989-2014), Kraków 2014, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

13 B. Śliwerski, Przyrzeczenie harcerskie. Historia. Metodyka. Manipulacje, Kraków 2009, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

14 K. Marszałek, Dziedzictwo, którego nie można odrzucić. Próba interpretacji wybranych źródeł do dziejów Związku Harcerstwa Polskiego w latach 1918-2015, Kraków 2016, Oficyna Wydawnicza „Impuls”

15 http://www.impulsoficyna.com.pl/katalog/kategoria,harcerstwo-przywrocic-pamiec,44

16 Prezentowany poniżej materiał jest fragmentem pracy doktorskiej, K. Marszałek, „Zmiany harcerskiej pedagogii w Polsce w XX wieku”, obronionej w 2009 na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.

17 „Wiadomości Urzędowe Naczelnictwa ZHP” z 1923 r. nr 6, Uchwały III Zjazdu Walnego.

18 Ustawa z 17 III 1921 r., Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, Dz. U. RP z 1921 r. nr 44, poz. 267.

19 „Wiadomości Urzędowe Naczelnictwa ZHP” z 1933 r. nr 5, Uchwała XIII Zjazdu Walnego.

20 J. Chrabąszcz, Etos harcerski rezonansem tradycji oraz kultury społeczeństwa i narodu, (w:) Z dziejów ruchu harcerskiego. Studia—Szkice—Materiały 1911–2006, Rzeszów 2006, s. 18–19.

21 Najczęściej występującą formą afirmacji przyrody jest miłowanie jej (w sześciu tekstach Prawa do takiej aktywności zobligowany jest harcerz), w trzech (PRL) skłania się członków ZHP do bycia przyjacielem przyrody, raz w 1989 r. do jej ochrony. We wszystkich rotach Prawa harcerz poznaje przyrodę, jednakże już charakter tego poznania wykazuje się zmiennością. Najczęściej harcerz stara się ją poznawać (1919–1947, 1990–1995 r.), ale również poznaje jej piękno i tajemnice (1957–1964 r.), raz (1989 r.) nie dookreślono charakteru poznania.

22 J. Chrabąszcz, Etos harcerski...,op. cit., s. 19.

23 Ibidem, s. 24.

24 Ibidem, s. 25.

25 Poza rokiem1945 i 1989.

26 K. Jaskot, Ideał i cele wychowania harcerskiego, (w:) H. Muszyński (red.), Podstawy wychowania...,op. cit., s. 68–69.

27 A. Krzanowski, Trwałość i ciągłość..., op. cit., s. 53.

Social Sharing: